Prawdy i mity o ADHD.
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej w ostatnich latach staje się coraz bardziej popularną jednostką chorobową z jaką mają do czynienia psychologowie i pedagodzy pracujący w poradniach specjalistycznych. Rodzice mianem ADHD określają niewłaściwe zachowanie dziecka wynikające często z ich własnych błędów wychowawczych, chcąc tym samym usprawiedliwić zarówno samych siebie jaki swoje pociechy. Dziecko cierpiące na ADHD i jego rodzice często spotykają się z wieloma trudnościami w funkcjonowaniu społecznym, z brakiem akceptacji ze strony innych rodziców czy nawet nauczycieli. Istnieje wiele mitów dotyczących zespołu nadpobudliwości psychoruchowej przedstawię, te które najczęściej słyszałem z usta swoich pacjentów.
Czy to prawda, że ADHD jest wynikiem mikrouszkodzeń mózgu w okresie około porodowym, lub błędami wychowawczymi popełnianymi przez rodziców?
Mikrouszkodzenia mózgu czyli, niewielkie powstałe z powodu niedotlenia obszary mózgu o zmniejszonej aktywności, według najnowszej wiedzy nie wpływają na rozwój ADHD. Mikrouszkodzenia mózgu nie oznaczając, że dziecko wymaga specjalnego traktowania, a jego funkcje intelektualne są obniżone. Obecnie uważa się, że mikrouszkodzenia mogą wpływać na rozwój zaburzeń umiejętności szkolnych takich jak np. dysleksja. W oparciu o najnowsze badania ADHD jest uwarunkowane genetyczne (to znaczy, że ryzyko wystąpienia ADHD u dziecka wzrasta do 50% jeśli jeden z rodziców cierpi na ten sam zespół). Za ADHD odpowiedzialne są również zaburzenia w równowadze takich neuroprzekaźników jak dopamina i noradrenalina, które mówiąc w skrócie są odpowiedzialne za syntezę i analizę informacji docierających do dziecka. Najczęściej popełniane przez rodziców błędy wychowawcze to nadmierna ochrona dziecka przed konsekwencjami swoich zachowań lub ciągłe go krytykowanie, takie działania mogą doprowadzić do zaburzeń emocjonalnych ale nie do ADHD.
Czy to prawda, że dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej często cierpi również na upośledzenie umysłowe?
ADHD i upośledzenie umysłowe to dwie zupełnie inne jednostki chorobowe. ADHD nie wpływa na funkcjonowanie intelektualne, nie obniża poziomu sprawności dziecka. Iloraz inteligencji dziecka z ADHD jest na takim sam poziomie jak u dziecka zdrowego. Sławni ludzie, którzy poprzez swoje osiągnięcia zapisali się w kartach historii również cierpieli na ADHD należeli do nich między innymi: Albert Einstein, Leonardo da Vinci, Thomas Edison, Agatha Christie, Cher czy Tom Cruise.
Czy to prawda, że ADHD jest wymysłem leniwych rodziców i nauczycieli, którym nie chce się zajmować rozpieszczonym dzieckiem?
Nieprawda(!) ADHD jest faktycznie występującym zaburzeniem, znajdującym się w klasyfikacji ICD-10 (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych stworzona przez Światową Organizację Zdrowia), opisane są w niej wszystkie choroby i zaburzenia jakie można rozpoznać, każda z nich ma swój kod, taki kod dla ADHD to F90. To proste jeśli kiedyś drogi Rodzicu w karcie swojego dziecka zobaczysz kod ICD-10 – F90 oznaczać to będzie, że zdiagnozowano u niego zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Również w innej klasyfikacji chorób DSM IV (Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) istniej takie rozpoznanie jak ADHD a kryteria diagnostyczne są bardzo podobne.
Czy to prawda, że nie została jeszcze opracowana skuteczna metoda diagnozy ADHD?
Niestety ale to prawda. Obecnie nie ma określonego testu czy badania laboratoryjnego pozwalającego za jego pomocą szybko i ze 100% pewnością zdiagnozować ze dziecko cierpi na ADHD. Oczywiście każde dziecko badane w kierunku zespołu nadpobudliwości poddawane jest określonym badaniom psychologicznym i pedagogicznym, które umożliwiają lepsze poznania funkcjonowanie dziecka. Takie kwestionariusze uzupełniane są nie tylko przez rodziców ale także przez nauczycieli. Diagnoza opiera się również na zebraniu bardzo szczegółowego wywiadu rodzinnego, dotyczącego ciąży, porodu, relacji rodzinnych oraz tych w szkole czy na podwórku. Objawy ADHD pojawiają się między 6. a 7. rokiem życia. Kliniczne kryteria diagnozy dotyczą upośledzenia uwagi (czyli trudności w skupieniu się na jakimś przedmiocie czy czynności przez dłuższy czas) oraz nadmierną aktywność. Dla potwierdzenia ADHD wymagane jest występowanie przynajmniej 6 różnych objawów w każdej z kategorii, które utrzymują się co najmniej 6 miesięcy. Objawy powinny utrzymywać się zarówno w sytuacji domowej, szkolnej czy podczas spotkań z rówieśnikami.
Czy istnieje terapia dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej?
Oczywiście, że istnieje. Terapii nie są poddawane tylko dzieci, ale również rodzice. Nie ma ona nic wspólnego z taką terapią jaką często wszyscy mamy możliwość oglądania w filmach, w której pacjent leży na kozetce i rozmawia o swoim dzieciństwie. W leczeniu ADHD bardzo skuteczne są takie metody terapii jak kinezjologia edukacyjna, EEG-Biofeedback, czy psychoedukacja ta jest bardzo ważna dla rodziców. Kinezjologia edukacyjna określana również gimnastyką mózgu jest formą oddziaływania terapeutycznego mającego na celu polepszenie funkcjonowanie procesów poznawczych takich jak percepcja, pamięć czy uwaga. EEG-Biofeedback polega na przywróceniu harmonii rytmu czynności bioelektrycznej mózgu a mówiąc prościej poprzez wykonywanie prostych czynności w trakcie gry sterowanej za pomocą fal mózgowych następuje samouczenie się mózgu, za każdym razem kiedy neuroterapeuta przyzna punkt za wykorzystanie właściwych fal, mózg poprzez nagrodę zwiększa ilość pożądanych fal. EEG-Biofeedback poprawia koncentrację uwagi, funkcjonowanie intelektualne co najważniejsze następuje poprawa kliniczna – redukcja objawów ADHD zwłaszcza nadpobudliwości i impulsywności. Zadaniem psychoedukacji jest zwiększenie poziomu wiedzy u rodziców (ale również u dziecka) na temat zespołu nadpobudliwości psychoruchowej jego przyczyn, konsekwencji czy nawrotów. W terapii ADHD wykorzystywane jest również leczenie farmakologiczne jednak nie może być ono wyłączną formą leczenia. Bardzo ważne jest aby w takcie leczenie farmakologicznego stosować tzw. bezlekowe wakacje.
ADHD jest zespołem, dla którego charakterystyczne są nadmierna aktywność i trudności w utrzymaniu uwagi. Na każdego z nas działają liczne bodźce: włączony telewizor, hałas dobiegający z ulicy, szum drzew, rozmowy domowników, szczekanie psa za sprawą uwagi jesteśmy w stanie skupić się na tych elementach, które w określonej sytuacji są dla nas najważniejsze. Dziecko cierpiące na ADHD odbiera wszystkie te bodźce na raz, w konsekwencji czego nie może się skupić na realizowaniu określonego zadania. Dlatego tak ważne jest aby zmniejszyć liczbę bodźców działających na dziecko do absolutnego minimum, zachęcić je do wspólnej pracy na przykład podczas prowadzenia lekcji. Zrozumienie problemu dziecka z zespołem nadpobudliwości wiąże się z sukcesem terapeutycznym i dydaktycznym prowadzonym przez nauczyciela w szkole czy rodzica w domu. Dla lepszego zrozumienia problemu polecam książkę Tomasza Wolańczyka, Artura Kołakowskiego i Magdaleny Skotnickiej Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci. Prawie wszystko co chcielibyście wiedzieć. Autorzy książki pracują w Poradni Nadpobudliwości Psychoruchowej Kliniki Psychiatrii Wieku Rozwojowego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Na podstawie artykułu
Ireneusza Marcińca
pedagoga psychoterapeuty
Kilka wskazówek do pracy z dzieckiem z ADHD.
- I. Zaburzenia uwagi wymagają skracania czasu wykonania zadania
- jedno polecenie na raz – jeśli chcemy by dziecko zrobiło kilka rzeczy, robimy mu listę
- mówmy krótko
- zawsze upewniamy się, że słucha- prosimy dziecko o powtórzenie polecenia
- gdy dziecko zajmuje się czymś innym niż chcemy, przywołujemy jego uwagę
- jak najmniej bodźców rozpraszających
II. Objawy nadruchliwości wymagają akceptacji i bezpiecznego ich rozładowania
- dzieci z ADHD potrzebują dużo ruchu – potrzebują zajęć sportowych
- akceptuj ruchliwość, jeśli nie przeszkadza
- pozwól dziecku bawić się drobnym przedmiotem w czasie słuchania czy czytania
III. Objawy nadmiernej impulsywności wymagają przewidywania i akceptacji
- przypominanie zasad i powtarzanie poleceń:
a) podejdź do dziecka i skoncentruj jego uwagę na sobie
b) przypomnij mu zasadę w kilku słowach
c) poproś, by dziecko powtórzyło zasadę, jeśli potrzeba powtórz ją – jeden raz
d) pochwal dziecko za zastosowanie się do zasady lub wyciągnij konsekwencje za jej złamanie
opracowała Anita Krazińska
